Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Pierniki toruńskie – przepis prosto z Muzeum Toruńskiego Piernika. Poznaj pieprzne ciastka i ich historię

Anna Daniluk
Anna Daniluk
Pierniki były kiedyś oznaką luksusu.
Pierniki były kiedyś oznaką luksusu. pixabay
Według legendy historia pierników w Polsce zaczęła się od pewniej Katarzynki i pszczół, które doradziły jej, by dodała do ciasta miodu. Przepis na pierniki przekazywany jest w wielu domach z pokolenia na pokolenie. Jaka jest ich historia? Czym wyróżniają się wypieki ze Szczecina, Lublina czy Torunia? Mamy też dla Was przepis polecany przez przez Muzeum Toruńskiego Piernika na pierniki toruńskie. Sprawdźcie.

Spis treści

Sekretem udanego piernika świątecznego jest wykorzystanie równych części mąki i miodu wraz z dodatkiem korzennych przypraw. W skład mieszanki przyprawowej wchodzą: imbir, cynamon, kardamon, goździki, anyż oraz czarny pieprz. Jeśli chcemy zrobić puszysty piernik, przekładany powidłami śliwkowymi, można użyć szczypty sody oczyszczonej lub proszku do pieczenia. Natomiast dla zachowania głębokiego koloru można dodać kakao. Jeśli chcemy zadbać o wilgotność ciasta, to możemy dodać do niego mus jabłkowy lub pokrojone jabłka.

Świetnym pomysłem jest też przygotowanie piernika z kawą lub z herbatą. Z myślą o dzieciach lub osobach ograniczających kofeinę można upiec piernik z kawą zbożową. Częstym zabiegiem jest karmelizowanie miodu przed połączeniem z mąką.

Jeśli dodamy żytniej mąki i miodu, piernik długo pozostanie świeży. Ciasto można wzbogacić dodatkiem posiekanych orzechów, migdałów, rodzynek, fig, kandyzowanych owoców i odrobiny alkoholu.

Pierniki toruńskie – przepis

(udostępniony przez Muzeum Toruńskiego Piernika)

Składniki:

  • 500 g mąki pszennej (można zmieszać z mąką żytnią),
  • 120 g miodu dobrej jakości (np. gryczany),
  • 120 g cukru,
  • około 80 ml wody,
  • 50 g masła,
  • jajko,
  • 1 łyżka sody oczyszczonej,
  • przyprawa korzenna

Przepis na przyprawę korzenną
Składniki:

  • 1/2 łyżeczki pieprzu ziarnistego,
  • 1 łyżeczka goździków,
  • 1 kora cynamonu,
  • 1 gwiazdka anyżu,
  • 1 łyżeczka mielonego imbiru,
  • 10 g świeżo startej gałki muszkatołowej

Jak zrobić pierniki toruńskie?

Przygotowanie:
Ulubione przyprawy musimy utłuc w moździerzu lub zmielić w młynku. Gotową mieszankę zamykamy szczelnie w słoiku.

Przygotowanie ciasta na pierniki:
Do garnka wsypujemy łyżkę cukru, zarumieniamy bez mieszania. Do miski wsypujemy mąkę i sodę oczyszczoną. Gdy cukier będzie miał złoty kolor, dodajemy trochę wody i całość gotujemy. Dodajemy miód i przyprawy korzenne, studzimy mieszankę. W tym czasie dodajemy masło i jajko do suchych składników. Wystudzoną mieszankę miodową łączymy z resztą składników i wyrabiamy rękami, aż ciasto stanie się gładkie. Po wyrobieniu całość odstawiamy pod przykryciem na ok. 30 minut. Na koniec wałkujemy ciasto i wycinamy z niego pierniki. Smacznego!

Skąd się wzięły pierniki – katarzynki?

Nazwa „piernik” pochodzi od przyprawy piernej, składające się między innymi z drogocennego niegdyś pieprzu. Jak powstały te popularne wypieki? Jedna z legend opowiada o Katarzynce, córce młynarza, która miała przygotować ucztę na przyjazd króla do Torunia. Pszczoły podpowiedziały jej, by dodała miodu do chleba i wypieków. Ciasta smakowały wybornie, a król chwalił odtąd toruńskie pierniki w całej Europie. Tak powstały katarzynki, do dziś najbardziej znane, toruńskie pierniki (Święta Katarzyna jest zresztą patronką piekarzy). Ich kształt tworzy sześć połączonych ze sobą medalionów.

Co ciekawe, przed laty wypiekano je w zdobionych, drewnianych foremkach, które nadawały piernikom ciekawe wzory. Ciasto było wcześniej przez kilka miesięcy poddawane fermentacji i pieczone ok. 7 dni przed wigilią. Z racji użytych, trudno osiągalnych składników, piernik był wówczas symbolem luksusu. Staropolski zwyczaj nakazywał, aby w dniu urodzenia córki zagnieść ciasto na piernik, pozostawić do leżakowania i podać je podczas ślubu dziewczyny. Taki wypiek miał być symbolem pomyślności i dostatku, gdyż składniki na ciasto były kosztowne i świadczyły o bogactwie rodziny.

Kiedy rozpoczęto wypiekanie piernika w Polsce?

Historia piernikarstwa w Polsce sięga aż średniowiecza. Pierwsze wzmianki o przygotowaniu takiego ciasta pochodzą z 1293 roku z dokumentów miejskich Świdnicy na Dolnym Śląsku. Wymienia się w nich tamtejszych piernikarzy jako „piperatas tortas facientes”, czyli „wykonujących pieprzne ciasta”. Pierwszy cech rzemieślniczy, który wytwarzał aromatyczne słodkości powstał w Krakowie. Później zwyczaj pieczenia korzennych ciastek rozwinął się w Toruniu, który dziś jest nazywany stolicą piernika.

Toruń słynie z pierników

Dlaczego właśnie to miasto słynie z pierników?

– Jest kilka czynników – odpowiada Małgorzata Mikulska–Wernerowicz z Muzeum Okręgowego w Toruniu, kierowniczka Działu Historii Toruńskiego Piernikarstwa. – Przede wszystkim ma tu znaczenie lokalizacja Torunia, miasta, które zostało ulokowane na przecięciu szlaków handlowych. To determinowało dostawę tego, co w pierniku jest najważniejsze, czyli egzotycznych, korzennych przypraw. Do Torunia przywozili je kupcy z dalekich rejonów Azji. Były to najcenniejsze składniki, czyli pieprz, imbir, kardamon, anyż, gałka muszkatołowa, cynamon. A to decydowało o smaku toruńskich pierników. Istotna była także lokalizacja nad Wisłą. Położenie w pobliżu żyznych ziem sprawiało, że do Torunia przybywała najlepszej jakości mąka. Trzecia ważna przyczyna wypiekania pierników właśnie tutaj to lokalne uprawy bartne. Tutejszy miód nadawał ciastu słodkości. Te trzy główne elementy mają wpływ na smak piernika.

A co decydowało o wyjątkowości toruńskich pierników? Małgorzata Mikulska–Wernerowicz mówi, że wygląd. Dzięki rozwijającemu się wówczas snycerstwu i wytwarzaniu specjalnych, drewnianych form, ciastkom były nadawane różne dekoracyjne kształty. Następnie je złocono lub malowano.

– Formy były wykonane z drewna charakteryzującego się wysoką twardością (najczęściej jabłoni i gruszy). Dzięki temu można było wyrzeźbić w cieście misterne wzory – dodaje pani Małgorzata. – To wszystko sprawiło, że piernik toruński zyskał renomę. Najważniejsze jednak, że te tradycje przetrwały. Chociaż przez lata ewoluowały i przybierały nowe kształty.

Zobacz także: Pierniczki świąteczne, które pachną cynamonem. Przepis na błyskawiczne ciastka bez leżakowania. Doskonałe na Boże Narodzenie

Pierniki szczecińskie, wrocławskie i lubelskie

Jednak nie tylko Toruń słynie z pierników.

– Pierwsze wzmianki o tym, że na Dolnym Śląsku wypiekano korzenne ciastka pojawiły się w XIII wieku, dużo wcześniej niż w Toruniu. W samym Wrocławiu istniało sześć cechów piernikarskich – mówi Anna Trawińska, która wspólnie ze swoją kuzynką Agatą w 2014 r. stworzyła manufakturę Piernik Wrocławski.

Zainspirował je m.in. artykuł o piernikach szczecińskich, wyciskanych w formach. Od 2011 roku są one wpisane na Listę produktów tradycyjnych województwa zachodniopomorskiego. Najczęściej przygotowywane są z migdałami, miodem, goździkami, kardamonem, cynamonem i skórką cytrynową. Pierwsze zapisane wspomnienie o pierniku szczecińskim pochodzi z 1938 roku. Wypiekami w kształcie statków, marynarzy, żaglowców, ośmiornic, ryb i kotwic ozdabiano choinki. Powstawały też pierniki nawiązujące do architektury Szczecina, np. Baszty Panieńskiej, Bramy Królewskiej czy Zamku Książąt Pomorskich.

Od piernika staropolskiego wywodzą się również pierniki lubelskie. Charakteryzują się one długo dojrzewającym ciastem, wykonanym na bazie smalcu, prostokątnym kształtem i warstwą powideł śliwkowych. To, co je wyróżnia, to brak polewy na wierzchu.

Korzenne ciastka nie tylko w Polsce

Warto pamiętać, że tego typu ciastka nie są wyłącznie domeną polskiej kuchni. Według dawnych kronik pierwsze wzmianki o takich wypiekach na świecie datuje się na 2400 roku p.n.e. w Grecji. Ciastka z dodatkiem przypraw znane są między innymi w Finlandii, Szwecji, Norwegii, Holandii i Belgii. Przykładem mogą być np. korzenne ciasteczka speculoos – belgijski rarytas, zbliżony smakiem do polskich pierniczków.

Popularnym smakołykiem są również ciastka z Tulsy. Pochodzą z Rosji, a pierwsze doniesienia o nich pojawiły się w 1685 roku. Ten rodzaj pierników odznacza się cukrową glazurą na odciśniętych wzorach. Najpopularniejsze są prostokątne słodkości, które nadziewa się kandyzowanymi owocami, dżemem owocowym lub miodem.

Polecamy pozostałe tematy na Stronie Kuchni:

od 7 lat
Wideo

Wytrawny sernik z pomidorkami

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Pierniki toruńskie – przepis prosto z Muzeum Toruńskiego Piernika. Poznaj pieprzne ciastka i ich historię - Strona Kuchni

Wróć na chodziez.naszemiasto.pl Nasze Miasto