Nasza Historia: Dlaczego Budzyń stracił prawa miejskie? Oto co pisano w 1935 roku

Oddaj sprawozdanie z włódarstwa twego - tak, jak relacjonowano w lokalnych gazetach wołano podczas I posiedzenia Rady Gromadzkiej do ostatniego burmistrza Budzynia Jakuba Pituły. To on bowiem przyczynił się do odebrania praw miejskich Budzyniowi.

Jak mówi wójt Marcin Sokołowski, w Budzyniu istnieje błędne przekonanie, że to radni miejscy złym gospodarowaniem przyczynili się do tego, że miastu zostały odebrane prawa miejskie. Okazuje się, że winę ponosił burmistrz Jakub Pituła, który wbrew woli radnych wystąpił do wojewody z wnioskiem o zmianę statusu miejscowości. Powodem była zła kondycja finansowa.

W gazecie ,,Nasza Chodzież” (wydawanej przez Józefa Kozaka), w kwietniu 1935 roku ukazała się relacja z I posiedzenia Gromadzkiej Rady Narodowej, podczas której Rada się ukonstytuowała, ustalono składy komisji i odebrali burmistrzowi Pitule mieszkanie, ogród i ziemię na wcześniejszych zasadach. Radni przyjęli także i dołączyli do protokółu oświadczenie ostatnich radnych miejskich, które zostało zatytułowane ,,Potomnym ku pamięci”. Oto one:

,,W 1934 roku za czasów sprawowania Urzędu starosty Powiatowego w Chodzieży przez p. Kazimierza Siekierzyńskiego, urzędu burmistrza miasta Budzynia p. Jakóba Pituły, rozporządzeniem Rady Ministrów w Warszawie, miasto Budzyń istniejące blisko 600 lat i jedno z najstarszych miast kresów zachodnich, które ze wszystkich miast naszego powiatu zdołało najwięcej zachować swój charakter polski, co dobitnie wykazało w ostatnim powstaniu, obecnie dzięki wyżej wymienionemu burmistrzowi i to wbrew woli ostatniej Rady miejskiej, zostało zdegradowane do rzędu wioski.

Ostatnia Rada miejska składająca się z 9 radnych, to: Karola Radomskiego, Zygmunta Gallona, Sylwestra Eichstaedta, Kazimierza Lupy, Stanisława Galona, Józefa Jankowskiego, Franciszka Zaranka i Waleriana Hunderta na posiedzeniu swem 20 października 1933 roku oraz w dniu 1 lutego 1934 roku jednogłośnie postanowiła utrzymać miastu dotychczasowy posiadany charakter miejski, odrzucając tem samem wniosek burmistrza Pituły przeistoczenia miasta na wieś.”

Rada jak czytamy dalej nie tylko jednogłośnie głosowała za utrzymaniem miasta, ale także złożyła petycję do Rady Ministrów oraz Prezydenta RP, aby nie degradowali Budzynia. ak wiadomo, petycja nie została pozytywnie zaopiniowana i na długie lata Budzyń pozostał wsią.

Dalej czytamy:
,,Po dokonanym fakcie przeistoczenia miasta na wieś, na posiedzeniu Rady miejskiej 6 maja 1934 roku radny Gallon Zygm. w imieniu Rady miejskiej zarzucił p. burmistrzowi, że on burmistrz przyczynił się głównie do zniesienia tak historycznego miasta, za co burmistrz Pituła wytoczył radnemu Gallonowi Zygm. skargę karną z art. 255 Kodeksu karnego. W dniu 5 grudnia 1934 roku w Sądzie Grodzkim w Chodzieży oskarżony radny Gallon przeprowadził dowód prawny na poczyniony zarzut, gdzie Sąd przez sędziego p. Bartla w uzasadnieniu uniewinniającego wyroku przeciw oskarżonemu Gallonowi, uzasadnił, że w istocie burmistrz Pituła przyczynił się w głównej mierze i to wbrew woli rady miejskiej do zniesienia charakteru miejskiego Budzynia, krzywdząc temsamem obywateli nie tylko moralnie, ale i materialnie (...)”

Oświadczenie zakończono stwierdzeniem: ,,Pierwsza Rada Gromadzka, Gromady Budzyń, zechce to oświadczenie wziąć do wiadomości i potomnym ku utrwaleniu polecić zapisać do protokółu”.