Narodowe Święto Niepodległości. Jak było 11 listopada w Chodzieży 105 lat temu?

To już dzisiaj obchodzimy Narodowe Święto Niepodległości. 11 listopada 1918 roku Polska odzyskała status państwa, ale część ziem pozostała w granicach Niemiec. Między innymi powiat chodzieski, o którego wolność musieli stoczyć bój powstańcy wielkopolscy. Nie było więc u nas wielkiej euforii, choć zapewne chodzieżanie cieszyli się, że ich krewni wracali do domów z wojny. Pamiętajmy, że wielu mieszkańców naszego powiatu walczyło w pierwszej wojnie światowej w armii pruskiej.

O braku euforii 11 listopada może świadczyć to, że w swojej ,,Kronice kościołów chodzieskich” Leonard Kurpisz nie poświęca odzyskaniu przez Polskę niepodległości ani akapitu. Pisze o tworzeniu się organizacji i przygotowywaniu do Powstania Wielkopolskiego, opisuje walkę o Chodzież, podkreśla przy tym rolę księdza Ignacego Czechowskiego.
Ten brak entuzjazmu zapewnie wynikał również i z tego, że powiat chodzieski zamieszkiwany był w dużej części przez Niemców. Jak w ,,Kronice kościołów chodzieskich” pisze ksiądz Kurpisz: ,,Zaznaczyć wypada, że przed wojną tak w mieście jak i w powiecie było tylko 13% Polaków. Ziemiaństwo polskie reprezentowane było jedynie w osobach pp. hr. Bnińskich w Piotronkach”. Natomiast jak można przeczytać w ,,dziejach Chodzieży” pod redakcją Stefana Chmielewskiego, według spisu ludności powiat chodzieski zamieszkiwało 42 440 osób, Niemców - 20 382, czyli co drugi mieszkaniec nosił obywatelstwo niemieckie.

Czy dzisiaj w naszym powiecie znajdziemy jakieś pamiątki związane z 11 listopada 1918 roku? Z tym dniem nierozerwalnie wiąże się postać Józefa Piłsudskiego. Marszałek ma swoją ulice w Chodzieży, ale jest ona znacznie mniejsza niż ulica Paderewskiego oraz Powstańców Wielkopolskich. W chodzieskiej Izbie Muzealnej przy MBP zwiedzający próżno szukaliby pamiątek z 11 listopada.

Piłsudski w powiecie

Oczywiście w okresie między wojennym zwolenników Piłsudskiego w naszym regionie nie brakowało. Jednym z nich był Stanisława Mańczak, właściciel fabryki fajansu. Przedwojenna prasa odnotowała, że Stanisław Mańczak podarował Józefowi Piłsudskiemu na imieniny bardzo oryginalna szachownicę. Był to stolik z szachownicą i szachowymi figurkami z fajansu. Pola szachownicy były ozdobione herbami wszystkich miast kresowych Polski. Figury królów przedstawiały Jana III Sobieskiego i Stefana Batorego, a figury królowych przypominały wyobrażenie królowej Jadwigi. Prezent nie był przypadkowy, gdyż Józef Piłsudski był wielkim miłośnikiem szachów oraz pasjansów. Jak kilka lat temu poinformował nas pełnomocnik dyrektora ds. zbiorów w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, na fotografiach przedwojennych widać szachownicę w gabinecie marszałka w dworku Milusin w Sulejówku. W okresie wojny i PRL wyposażenie gdzieś przepadło, zniknęły figury a szachownicą ,,zaopiekowano” się na polecenie samego Jaroszewicza.

Jak się okazało Fabryka Fajansu w Chodzieży była także wykonawcą fajansowego popiersia Józefa Piłsudskiego, które Muzeum w Sulejówku nabyło na aukcji kilka lat temu. Całkiem możliwe, że to Sylwester Mańczak wykonał model, gdyż ma on w swoich prac popiersia znanych Polaków. Był także autorem pomnika Piłsudskiego, który znajdował się w Budzyniu.
Pomnik Piłsudskiego został odsłonięty tam w 1936 roku i znajdował się przy ulicy Rynkowej. Niemcy zniszczyli go w 1939 roku, zaraz na początku wojny.