Nasza historia: Pierwsza żeńska drużyna harcerska w Chodzieży

Wśród pamiątek związanych z chodzieskim harcerstwem, które przechowywał wieloletni komendant Hufca ZHP w Chodzieży śp. Piotr Biszof, znajduje się niepozorny na pierwszy rzut oka zeszyt, składający się z kilkunastu kartek zapisanych na maszynie. Kartki te zdążyły pożółknąć wraz z biegiem lat, ale sam zeszyt jest w dobrym stanie i bez problemu można w nim odczytać nawet ręcznie dodane dopiski. Na ponad 20 stronach opisano historię założonej w 1933 r. I Drużyny Harcerek im. Emilii Plater.

Była to pierwsza żeńska drużyna harcerska w Chodzieży. Autorką opisu, który powstał na podstawie starej kroniki, wycinków z gazet oraz wypowiedzi osób współpracujących z drużyną, jest Klara Budnowska. Broszura ujrzała światło dzienne w dniu 20 marca 1958 roku. W tym czasie Klara Budnowska pełniła funkcję zastępcy komendanta chodzieskiego hufca.

Na jednej z pierwszych stron zeszytu znajduje się zdjęcie Bronisławy Szafarkiewiczówny - założycielki drużyny. Zawiązała się ona przy Szkole Podstawowej nr 2 z inicjatywy ówczesnej kierownik szkoły Praksedy Wolskiej. Jak pisze Klara Budnowska:

„W Chodzieży istniały już dwie drużyny męskie - jedna przy gimnazjum św. Barbary, druga przy szkole podstawowej. Pracą i życiem harcerzy interesowała się kierowniczka szkoły i grono nauczycielskie. Nie mniej zaczęły się interesować dziewczęta tejże szkoły. Bardzo im się podobały harcerskie ćwiczenia, gry terenowe oraz ogniska (...). Kierowniczka szkoły p. Prakseda Wolska wyraziła życzenie, aby w jej szkole powstała również drużyna harcerska - żeńska. Tym zagadnieniem zajęła się nauczycielka Bronisława Szafarkiewiczówna, która należała do konspiracyjnej drużyny harcerek w Poznaniu jeszcze przed odzyskaniem niepodległości Polski”.

Do drużyny zapisały się następujące dziewczęta: Leonarda Nowakówna, Bronisława Małachówna, Wanda Witczak, Irena Tomaszewska, Zofia Kryszak, Janina Należyta, Maria Wasielewska, Joanna Kamyszkówna, Irena Grześkowiak, Weronika Kuszak, Janina Gapińska, Barbara Kisielewicz, Wanda Piotrowska, Wanda Skwirut i Joanna Strychalska. Utworzono z nich dwa zastępy: „Fiołki” i „Niezapominajki”. Godłem drużyny były „Kwiaty polne”, a za swoją patronkę harcerki obrały bohaterkę powstania listopadowego Emilię Plater.

Pierwszą drużynową została Czesława Morzewska, która pełniła tę funkcję od 23 stycznia do 12 września 1933 roku. Bronisława Szafarkiewiczówna została opiekunką drużyny, bo ze względu na słabe zdrowie nie była w stanie sama wszystkiego prowadzić. „Jednak pomimo to była pełna zapału dla idei wychowawczej w ZHP” - czytamy w broszurze. „Swoją wspaniałą postawą - jako pedagog i harcerka, umiała porywać do czynu dziewczęta. Osiągnęła w pracy z drużyną i pracy społecznej nadzwyczajne wyniki, przy wydatnej współpracy kierowniczki szkoły oraz nauczycieli: Stanisława Sawińskiego i Klary Budnowskiej”.

Wraz z nowym rokiem szkolnym godło drużyny zmieniono na „Ognisko”, z którego, jak pisze Klara Budnowska, harcerki „chciały brać taką moc, aby dobrym przykładem i postawą harcerską świecić w dzień czy ciemną noc”. Zastępy nosiły nazwy „Płomienie”, „Żary”, „Iskry” i „Dymy”. W roku szkolnym 1933-34 utworzono również dwa oddzielne zastępy zuchowe: „Pszczółki” i „Krasnoludki”.

W lipcu 1934 roku, po całorocznej pracy w drużynach, harcerki i zuchy wyjechały na swój pierwszy 3-tygodniowy obóz harcerski i kolonię w Nowym Bystrym niedaleko Zakopanego. Wcześniej, już latem 1933 roku, drużyna brała udział w zlocie harcerzy z całego powiatu, zorganizowanym przez hufiec męski.

Na co dzień w drużynie pracowano nad zdobywaniem i rozwojem sprawności i stopni harcerskich. Obok roboczych zbiórek zastępów odbywały się uroczyste zbiórki całej drużyny i akademie z różnych okazji w obecności przedstawicieli władz, członków Koła Rodzicielskiego, Koła Przyjaciół Harcerstwa oraz wychowawców szkoły. W ten sposób obchodzono nie tylko święta państwowe, ale także m.in. 250-tą rocznicę odsieczy wiedeńskiej, rocznicę odzyskania przez Polskę dostępu do morza czy „imieniny” Józefa Piłsudskiego. W okresie świąt Bożego Narodzenia odbywały się „opłatki” połączone z okolicznościowym przedstawieniem, przyjęciem nowych kandydatek do drużyny i przyrzeczeniem harcerskim.

Zasługą Bronisławy Szafarkiewiczówny było „zdobycie” w 1936 roku przez drużynę izby harcerskiej i sztandaru. Środki na sztandar udało się zgromadzić przy wydatnym wsparciu ze strony Koła Przyjaciół Harcerstwa oraz dzięki organizowaniu imprez dochodowych takich jak wieczornice czy kiermasze. Sprzedawano na nich własnoręcznie wykonane przysmaki i „fanty”. Wśród tych ostatnich były robótki artystyczne, harcerskie odznaki, serwetki, chusteczki, bombonierki, zabawki... Zdarzały się nawet wyroby porcelanowe z chodzieskiej fabryki - pozyskiwane oczywiście nieodpłatnie.

Zgodę na to, by drużyna posiadała sztandar, uzyskano po szczegółowej wizytacji przeprowadzonej w dniu 29 lutego 1936 roku przez dh. hm. Anielę Hołdziankę - komendantkę Wielkopolskiej Chorągwi Harcerek. Poświęcenie sztandaru nastąpiło 26 kwietnia tego samego roku, na zakończenie zorganizowanego wspólnie przez hufiec męski i żeński „Tygodnia harcerskiego”. Służył on uczczeniu patrona polskiego harcerstwa, św. Jerzego. Na program składały się wspólne nabożeństwa, marsze z pochodniami wokół J. Miejskiego, imprezy sportowe, gry i zabawy oraz ognisko obrzędowe.