Historyczne wydarzenie - po 87 latach Budzyń znowu jest miastem!

To miało być hucznie powitanie 2021 roku. Cały Budzyń miał wspólnie świętować na Rynku. Wszak powód jest niezwykły: Budzyń, po 87 latach odzyskuje właśnie prawa miejskie! Niestety, wiadomo: pandemia! Plany trzeba było zrewidować.
Tak więc dzisiaj o północy zawyją syreny, zaczną bić dzwony, w niebo wystrzelone zostaną fajerwerki. Budzyń będzie miastem! Jutro - 1 stycznia - o godzinie 12 zostanie odprawiona Msza święta dziękczynna, w intencji miasta i jego mieszkańców. Msza nie będzie taka jak powinna - w uroczystej oprawie, będzie w niej mogło uczestniczyć tylko 35 osób.
- Będzie to jednak szczególny dzień w historii naszej miejscowości. 1 stycznia Budzyń odzyskuje prawa miejskie. Chciałbym podziękować wszystkim mieszkańcom, którzy wzięli udział w ubiegłorocznych konsultacjach, a także wszystkim, którzy w cały proces byli szczególnie zaangażowani. Życzę mieszkańcom realizacji marzeń. I aby nasza gmina pięknie się rozwijała w tych nowych warunkach administracyjnych - mówił przed kilkoma dniami wójt Marcin Sokołowski, który o północy będzie już burmistrzem miasta i gminy Budzyń.
Jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia na budynku urzędu pojawiły się nowe tablice. Na wjazdach do miejscowości ustawiono banery informujące o zmianie stausu Budzynia.

Trochę historii
W Budzyniu do niedawna istniało błędne przekonanie, że to radni miejscy złym gospodarowaniem przyczynili się do tego, że miastu zostały odebrane prawa miejskie. Okazuje się, że winę ponosił burmistrz Jakub Pituła, który wbrew woli radnych wystąpił do wojewody z wnioskiem o zmianę statusu miejscowości. Powodem była zła kondycja finansowa.
W gazecie ,,Nasza Chodzież” (wydawanej przez Józefa Kozaka), w kwietniu 1935 roku ukazała się relacja z I posiedzenia Gromadzkiej Rady Narodowej, podczas której Rada się ukonstytuowała, ustalono składy komisji i odebrano burmistrzowi Pitule mieszkanie, ogród i ziemię. Radni przyjęli także i dołączyli do protokółu oświadczenie ostatnich radnych miejskich, które zostało zatytułowane ,,Potomnym ku pamięci”. Oto one: ,,W 1934 roku za czasów sprawowania Urzędu starosty Powiatowego w Chodzieży przez p. Kazimierza Siekierzyńskiego, urzędu burmistrza miasta Budzynia p. Jakóba Pituły, rozporządzeniem Rady Ministrów w Warszawie, miasto Budzyń istniejące blisko 600 lat i jedno z najstarszych miast kresów zachodnich, które ze wszystkich miast naszego powiatu zdołało najwięcej zachować swój charakter polski, co dobitnie wykazało w ostatnim powstaniu, obecnie dzięki wyżej wymienionemu burmistrzowi i to wbrew woli ostatniej Rady miejskiej, zostało zdegradowane do rzędu wioski.
Ostatnia Rada miejska składająca się z 9 radnych, to: Karola Radomskiego, Zygmunta Gallona, Sylwestra Eichstaedta, Kazimierza Lupy, Stanisława Galona, Józefa Jankowskiego, Franciszka Zaranka i Waleriana Hunderta na posiedzeniu swem 20 października 1933 roku oraz w dniu 1 lutego 1934 roku jednogłośnie postanowiła utrzymać miastu dotychczasowy posiadany charakter miejski, odrzucając tem samem wniosek burmistrza Pituły przeistoczenia miasta na wieś.”
Historyczny moment
Temat konieczności odzyskania praw miejskich powracał w Budzyniu co pewien czas. Kiedy w 2017 oficjalne otwierano nowy Urząd Gminy w Budzyniu, wójt Marcin Sokołowski stwierdził, że być może stanie się on siedzibą miasta. Był to sygnał, że sprawa powróci. Wróciła w 2019 roku.
- Takim impulsem do działania była atmosfera obchodów 100-lecia odzyskania Niepodległości oraz 100-lecia wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Działo się u nas wiele: był film, była inscenizacja, był wielki entuzjazm i zaangażowanie... Na fali tego entuzjazmu pojawiły się stwierdzenia, że teraz nadszedł odpowiedni czas, aby rozpocząć starania o odzyskanie praw miejskich. Na fali tych głosów postanowiliśmy działać. Oczywiście, nie byłoby mowy o sprawie, gdyby Budzyń był na innym niż jest obecnie stopniu rozwoju ekonomicznego i społecznego. To jak teraz Budzyń wygląda, jak tu żyjemy, jak wysoko jesteśmy oceniani przez niezależne podmioty (między innymi w różnych rankingach), powoduje, że być może będziemy dobrze prosperującym, średnim miastem, z dużymi perspektywami na przyszłość.
Pod koniec 2019 roku odbyły się konsultacje społeczne. Na 6577 osób uprawnionych w konsultacjach udział wzięły 4062 osoby, co stanowi ponad 60% uprawnionych. Oddano 3129 głosów popierających i 725 głosów przeciwnych. 205 osób wstrzymało się od głosu. Oddano 3 głosy nieważne.
Później była stosowna uchwała Rady Gminy, wniosek i decyzja o przyznaniu Budzyniowi statusu miasta. W sierpniu w Dzienniku Ustaw opublikowane zostało rozporządzenie Rady Ministrów, z którego wynikało, że z dniem 1 stycznia 2021 roku Budzyń otrzyma status miasta. Decyzja Rady Ministrów to historyczna chwila.
Co na to mieszkańcy?
Zenon Nowicki przewodniczący Rady Gminy Budzyń:
- Plany przywrócenia Budzyniowi prawa miejskich pojawiły się już kilkanaście lat temu. Na zebraniach wiejskich w miejscowościach gminy Budzyń przeprowadziliśmy wstępne rozmowy, gdzie mieszkańcy wyrażali się optymistycznie o tym pomyśle, jednak w samym Budzyniu mieliśmy trochę obaw. Największe obawy mieli rolnicy, że będą jakieś obostrzenia. Wątpliwości mieli także mieszkańcy obrzeży Budzynia do której miejscowości będą należeć. Ostatecznie po zeszłorocznych konsultacjach nasze żadne obawy się nie potwierdziły i zdecydowana większość mieszkańców była na „tak”.
Myślę, że tylko możemy na tym skorzystać, będą dostępne fundusze dla miast między innymi dla naszego. Od wielu lat Budzyń bardzo się rozwija infrastruktura i przedsiębiorczość to nasza wizytówka z pewnością to już nie wieś to inna ranga, ranga miasta.
Waldemar Tomczak Komendant Straży Grobu Pańskiego zał w 1880 roku:
- Straż Grobu Pańskiego czyli budzyńscy Turcy zostali założeni w czasie zaborów w mieście Budzyniu, aby potrzymać w lokalnej społeczności polskiego ducha narodowego. Przez wszystkie lata w budzyńskiej gwarze istniały i nadal istnieją zwroty tożsame z miastem między innymi: „Byłem w mieście”, „Idę do miasta” itp. i dzisiaj cieszymy się że dalej możemy służyć Bogu, ojczyźnie i naszemu ukochanemu miastu Budzyniowi.
Antoni Nowak sekretarz Bractwa Piwowarów zał w 1670 roku:
- Spawa w Cechu Piwowarów w radości, że z Nowym Rokiem 2021 nasza ukochana miejscowość doczeka się prawa miejskich. Jestem w budzyńskim Cechu d 1975 roku, a Cech Piwowarów był zawsze ostają naszego miasta. Cech Piwowarów datuje się na rok 1670, którego statut zatwierdził król Michał Korybut Wiśniowiecki. Cieszymy się, że Budzyń ponownie będzie miastem, a Bractwo Piwowarów dalej będzie czynić swoja miejska powinność. Gratulacje dla burmistrza Sokołowskiego.
Ryszard Cybulski prezes Bractwa Kurkowego zał w 1755 roku:
- Sprawa ciągnęła się przez kilkanaście lat, bo już w 2007 roku budzyńskie Bractwo Kurkowe z inicjatywy brata Andrzeja Kabata złożono oficjalny wniosek do Rady Gminy w Budzyniu o wszczęcie procedury związanej z przywróceniem prawa miejskich Budzyniowi. Satysfakcja jest dla mnie tym większa, że będąc wnukiem Franciszka Zaranka, który w latach 1933-1934 wraz z grupą siedmiu innych radnych Miasta Budzynia sprzeciwili się decyzji ówczesnego burmistrza Jakuba Pituły, który poczynił starania degradujące Budzyń do rangi wsi.
Dobrze się stało, że powstał komitet na rzecz przywrócenia praw miejskich, wraz kilkudziesięcioma wolontariuszami przeprowadził w 2019 roku konsultacje społeczne uwzględniając całą gminę. Mieszkańcy, w zdecydowanej większości, wyrazili wolę przywrócenia praw miejskich.
Mam nadzieję, że Komisja Heraldyczna w Warszawie szybko zatwierdzi właściwy herb miasta Budzynia o co zwróciły się władze Gminy i w ten sposób zwięczony zostanie cały proces powrotu Budzynia do grona Miast Polski. Chciałbym podziękować wójtowi Marcinowi Sokołowskiemu z wielkie zaangażowanie w to historyczne dzieło i pogratulować nowej funkcji Burmistrza Miasta Budzynia.
Dariusz Dudziak dyrektor Szkoły Podstawowej: Jako historyk jestem bardzo zadowolony z faktu, że wreszcie została naprawiona dziejowa krzywda, która spotkała moje miasto w roku 1934. Wtedy to Budzyń, wbrew woli mieszkańców, został pozbawiony praw miejskich. Miejscowość jednak zawsze była (od średniowiecza), jest i będzie miastem, nawet jeśli przez kilkadziesiąt lat formalnie była wsią. Tradycja miejska cały czas była obecna w życiu mieszkańców, także w używanych tutaj sformułowaniach językowych. Liczę, że odzyskanie praw miejskich będzie nowym impulsem do dalszego rozwoju miejscowości, która pięknie rozwinęła się w ostatnim trzydziestoleciu. Świetnym pomysłem było przeznaczenie starego budynku szkolnego na Izbę Historii Ziemi Budzyńskiej. Może czas na rewitalizację wiatraka?
Hanna Danielewicz przewodnicząca Komitety ds. odzyskania prawa miejskich: Fundament naszej historii oparty jest na istnieniu Budzynia jako miasta królewskiego, to znaczy, że został założony na ziemiach należących do króla, tak zwanych królewszczyzn. W 1458 roku król Kazimierz Jagiellończyk wydał dokument, w którym Budzyń jest już wymieniany jako miasto królewskie. Kolejni władcy potwierdzali przywileje miejskie. Charakter miejski Budzynia był zawsze dumą mieszkańców, wśród których było bardzo dużo rzemieślników zrzeszonych w swoich cechach. Działało też wiele organizacji społecznych, które kształtowały kolejne pokolenia w duchu patriotycznym i chrześcijańskim, co stanowiło moralny fundament wybuchu i zwycięstwa Powstania Wielkopolskiego. W 1934 roku, na skutek niegospodarności burmistrza, Budzyń utracił status miasta i stał się wsią. Obecne starania o odnowienie utraconych praw miejskich wynikają z historii oraz współczesnego, prężnego rozwoju gospodarczego. Powrócenie do statusu miasta jest nobilitacją administracyjną, która podniesie prestiż mieszkańcom i podmiotom gospodarczym, stanowić też będzie o historii, kulturze, tradycjach i przyszłości Budzynia dla nas oraz kolejnych pokoleń.
Iwona Repczyńska dyrektor Przedszkola Samorządowego w Budyniu: Uważam, że Budzyń odzyskując prawa miejskie daje nam powrót do wielowiekowej tradycji i historii. Podnosi prestiż w skali lokalnej i regionalnej. Możemy być uczestnikami historycznego wydarzenia. To nowy rozdział w naszej historii, przez wiele lat Budzyń zmieniał się, dynamicznie rozwijał stając się znów miastem.

Bożena Wolska
Piotr Ślęzak